Μη λεκτική επικοινωνία

Μη λεκτική επικοινωνία θεωρείται συνήθως η διαδικασία επικοινωνίας κατά την οποία στέλνουμε και δεχόμαστε μη λεκτικά (κυρίως οπτικά) μηνύματα. Η γλώσσα δεν είναι η μόνη πηγή επικοινωνίας, υπάρχουν επίσης κι άλλες. Μηνύματα μπορούν να σταλούν μέσω χειρονομιών και αγγιγμάτων (απτική επικοινωνία), μέσω της γλώσσας του σώματος ή της στάσης, της έκφρασης του προσώπου και οπτικής επαφής. Νοήματα μπορούν επίσης να κοινοποιηθούν μέσω αντικειμένων ή χειροποίητων έργων (δηλαδή ρούχα, κομμώσεις ή αρχιτεκτονική), σύμβολα και εικόνες (ή γραφικά). Ο λόγος εμπεριέχει μη λεκτικά στοιχεία γνωστά ως παραγλωσσικά, συμπεριλαμβανομένου της ποιότητας της φωνής, τον τόνο, την ένταση και τον τρόπο ομιλίας. 
Ο χορός θεωρείται επίσης μία μορφή μη λεκτικής επικοινωνίας. Παρομοίως, τα γραπτά κείμενα έχουν μη λεκτικά στοιχεία, όπως είναι ο γραφικός χαρακτήρας, η χωρική διάταξη των λέξεων.   

Μολαταύτα, οι περισσότερες μελέτες, σχετικά με τη μη λεκτική επικοινωνία, έχουν επικεντρωθεί στην πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση, η οποία μπορεί να ταξινομηθεί σε τρεις κυρίως κατηγορίες: περιβαλλοντικές συνθήκες στις οποίες η επικοινωνία λαμβάνει χώρα, στα βασικά χαρακτηριστικά εκείνων που επικοινωνούν και στις συμπεριφορές των επικοινωνούντων κατά τη διάρκεια της αλληλεπίδρασης.

Ιστορία  

Η πρώτη επιστημονική μελέτη μη λεκτικής επικοινωνίας δόθηκε από τον Κάρολο Δαρβίνο στο βιβλίο του "The Expression of the Emotions in Man and Animals" (1872). Υποστήριξε πως όλα τα θηλαστικά αξιόπιστα αποτυπώνουν τα συναισθήματά τους στο πρόσωπό τους.
Χαρακτηριστικά μη λεκτικής επικοινωνίας

1. Μη λεκτικά μηνύματα εκφράζουν κυρίως συναισθήματα, στάσεις.

2. Μη λεκτικές νύξεις αποτελούν υποκατάστατο του λεκτικού μηνύματος, όταν υπάρχει αντίθεση, τονισμός ή ρύθμισή του.

3. Οι μη λεκτικές νύξεις είναι συχνά ασαφείς.

4. Οι μη λεκτικές νύξεις είναι συνεχείς.

5. Οι μη λεκτικές νύξεις είναι πιο αξιόπιστες.

6. Η μη λεκτική συμπεριφορά έχει πάντα αξία στην επικοινωνία.

Τα μη λεκτικά μηνύματα κωδικοποιούνται συνήθως σκόπιμα και αποκωδικοποιούνται συνήθως ως σκόπιμα. Με τη μη λεκτική επικοινωνία μεταφέρεται το 65%-93% των μηνυμάτων στην επικοινωνία.
Λειτουργίες μη λεκτικής επικοινωνίας 

Ο Argyle(1970) υπέθεσε πως, ενώ η ομιλούμενη γλώσσα χρησιμοποιείται κανονικά για την έκφραση πληροφοριών σχετικά με εξωτερικά με τους ομιλούντες γεγονότα, οι μη λεκτικοί κώδικες υπάρχουν για να καθιερώσουν και να διατηρήσουν τις διαπροσωπικές σχέσεις. Εκλαμβάνεται ως πιο ευγενικό να εκφράζεις στάσεις απέναντι στους άλλους μη λεκτικά, παρά λεκτικά, λόγου χάρη για να αποφύγεις ντροπιαστικές καταστάσεις.

Ο Argyle(1988) κατέληξε ότι υπάρχουν πέντε κύριες λειτουργίες της μη λεκτικής σωματικής συμπεριφοράς στην ανθρώπινη επικοινωνία.

  1. Έκφραση συναισθημάτων
  2. Έκφραση διαπροσωπικών στάσεων
  3. Να συνοδεύουν το λόγο για τη διαχείριση των νύξεων στην αλληλεπίδραση ομιλητή-ακροατή
  4. Αυτοπαρουσίαση της προσωπικότητας ενός
  5. Τελετουργικά (χαιρετισμός)
  6. Δυσκολίες στη μη λεκτική επικοινωνία


Στους ανθρώπους ποικίλλει η ικανότητα να στέλνουν και να δέχονται μηνύματα μη λεκτικής επικοινωνίας. Κατά μέσο όρο, σε ένα μέτριο βαθμό, οι γυναίκες είναι καλύτερες στη μη λεκτική επικοινωνία από τους άντρες.

Μετρήσεις, αναφορικά με την ικανότητα του να επικοινωνείς μη λεκτικά και να ενσυναισθάνεσαι, έχουν δείξει πως οι δύο αυτές ικανότητες είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους.

Για τους ανθρώπους που έχουν σχετικά μεγάλες δυσκολίες με τη μη λεκτική επικοινωνία, αυτό μπορεί να εγείρει για αυτούς μεγάλες δυσκολίες, ειδικά στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Άτομα με το σύνδρομο Asperger, λόγου χάρη, αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους προκλήσεις.

Ξέρατε πως μόνο το 30% της επικοινωνίας μας είναι η λεκτική επικοινωνία!? Το 70% των σημάτων που εκπέμπουμε όταν επικοινωνούμε με κάποιον είναι μη λεκτική επικοινωνία, δηλαδή, κινήσεις του σώματός μας.


Ο Argyle(1970) υπέθεσε πως, ενώ η ομιλούμενη γλώσσα χρησιμοποιείται κανονικά για την έκφραση πληροφοριών σχετικά με εξωτερικά με τους ομιλούντες γεγονότα, οι μη λεκτικοί κώδικες υπάρχουν για να καθιερώσουν και να διατηρήσουν τις διαπροσωπικές σχέσεις. Εκλαμβάνεται ως πιο ευγενικό να εκφράζεις στάσεις απέναντι στους άλλους μη λεκτικά, παρά λεκτικά, λόγου χάρη για να αποφύγεις ντροπιαστικές καταστάσεις.

Ο Argyle(1988) κατέληξε ότι υπάρχουν πέντε κύριες λειτουργίες της μη λεκτικής σωματικής συμπεριφοράς στην ανθρώπινη επικοινωνία.

  1. Έκφραση συναισθημάτων
  2. Έκφραση διαπροσωπικών στάσεων
  3. Να συνοδεύουν το λόγο για τη διαχείριση των νύξεων στην αλληλεπίδραση ομιλητή-ακροατή
  4. Αυτοπαρουσίαση της προσωπικότητας ενός
  5. Τελετουργικά (χαιρετισμός)



Οι «καλές» κινήσεις 

(*) Όπου καλές, εκείνες που σημαίνουν ότι ο συνομιλητής σας, αν μη τι άλλο, χαίρεται που βρίσκεστε απέναντί του. 

- «Καθρεφτίζει» τις κινήσεις σας: Τι λέγαμε πριν; Πίνει από το ποτό του όταν σηκώνετε το ποτήρι σας, ανάβει τσιγάρο όταν το κάνετε κι εσείς, υιοθετεί περίπου την ίδια στάση σώματος με την δική σας. Ο «καθρεφτισμός» των κινήσεών σας είναι ξεκάθαρο σημάδι θαυμασμού, αλλά και υποσυνείδητη δήλωση ότι ταιριάζετε. 

- Γέρνει ελαφρώς το επάνω μέρος του σώματός του προς το μέρος σας: Αποτελεί ένδειξη ενδιαφέροντος, υποδηλώνει ότι ακούει προσεκτικά αυτά που λέτε, και ενισχύεται από τους ώμους που «κυρτώνουν» ελαφρώς προς τα μέσα. Αυτή η τελευταία είναι η θετικότερη ένδειξη όλων, εκείνη που υποδηλώνει ότι υποσυνείδητα θέλουμε να αγκαλιάσουμε τον άλλο. 

- Σας κοιτά στα μάτια, ανοιγοκλείνοντας τα δικά του συχνά: Η συγκεκριμένη αντίδραση προκαλείται από τις διεσταλμένες κόρες των ματιών, οι οποίες μεγαλώνουν όταν κοιτάζουμε το αντικείμενο του πόθου μας. 

- Κάθεται με την πλάτη ίσια: Η συγκεκριμένη στάση σώματος, που μοιάζει αφύσικη με την πρώτη ματιά, υποδηλώνει αφενός ότι ακούει προσεκτικά αυτά που λέτε, αφετέρου ότι προσπαθεί να σας κάνει καλή εντύπωση. 

- Τα γόνατα, τα πέλματα και οι ώμοι του είναι στραμμένα προς το μέρος σας:Ιδιαίτερα χρήσιμο tip όταν είστε, για παράδειγμα, στον ίδιο χώρο με περισσότερους του ενός ανθρώπους, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να κοιτάζει συνεχώς εσάς. Η κατεύθυνση προς την οποία «κοιτούν» τα γόνατα εάν κάθεται ή οι ώμοι και τα πέλματα αν είστε όρθιοι, δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον ή/και οικειότητα με τον άνθρωπο προς τον οποίο στρέφονται. 

- Οι παλάμες των χεριών του είναι χαλαρές: Η σφιγμένη σε (χαλαρή) γροθιά παλάμη δεν είναι ένδειξη εχθρικότητας –εκτός, βέβαια, αν η γροθιά δεν είναι και τόσο χαλαρή. Υποδηλώνει, απλά, ότι κάποιος δεν αισθάνεται άνετα. Το αντίθετό της, οι παλάμες που είναι ανοιχτές, δείχνουν οικειότητα και άνεση απέναντι στον συνομιλητή. Στη σπάνια περίπτωση που αυτές κοιτούν και προς τα επάνω, μπορείτε να ανοίξετε σαμπάνιες: πρόκειται για ένδειξη απόλυτης εμπιστοσύνης. 

- Σας αγγίζει τυχαία: Στον ώμο ενώ γελά με ένα αστείο σας, στο μπράτσο για να δώσει έμφαση σε κάτι που λέει. Νιώθει άνετα και οικεία, ή προσπαθεί να βεβαιωθεί πως κι εσείς νιώθετε άνετα και οικεία –ή και τα δύο. 

- Το βλέμμα του «ταξιδεύει» από τα μάτια στα χείλη σας: Αν χρειάζεται να εξηγήσουμε γιατί αυτό είναι σημάδι ερωτισμού, η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά με την περίπτωσή σας. 

Και οι «κακές» κινήσεις 
(*) Είναι ώρα να φεύγετε, ή να προσπαθήσετε λίγο περισσότερο αν είναι σημαντικό να κερδίσετε τις εντυπώσεις, όταν ο συνομιλητής σας: 

- Σταυρώνει τα χέρια του στο στήθος: Αν δεν βρίσκεστε σε χώρο όπου κάνει κρύο, ο συνομιλητής σας είναι στην καλύτερη περίπτωση επιφυλακτικός απέναντί σας –ή και απέναντι στους πάντες, επιφυλακτικός πάντως. Στην χειρότερη, προσπαθεί να υψώσει ένα «τείχος» ανάμεσά σας, να σας στείλει το μήνυμα ότι δεν είστε ευπρόσδεκτος να πλησιάσετε. 

- Κουνά το κεφάλι του συνεχώς καταφατικά: Μήπως έχει περάσει πολλή ώρα που μιλάτε ακατάπαυστα; Οι συνεχόμενες κατανεύσεις δεν είναι σημάδι ότι ο συνομιλητής σας ακούει αυτά που του λέτε –για την ακρίβεια, σημαίνουν το αντίθετο, δεν έχει ακούσει λέξη και κάτι ακόμα: βαριέται. 

- Στηρίζει το κεφάλι του στο χέρι του ή στον τοίχο: Βαριέται, και βαριέται πολύ. Ένα μικρό περιθώριο να μην ανησυχήσετε, σας το αφήνουμε μόνο εάν υπάρχουν κι άλλα εμφανή σημάδια κούρασης. 

- Κάθεται σε απόσταση «ασφαλείας» απέναντί σας: Ως απόσταση ασφαλείας, ορίζουμε οποιαδήποτε απόσταση διασφαλίζει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να ακουμπήσετε τυχαία. Αν δεν βρίσκεστε σε επαγγελματική συνέντευξη, οπότε επιβάλλεται να σας χωρίζει τουλάχιστον ένα γραφείο, τα νέα δεν είναι καλά. Αν, τώρα, είστε αναγκαστικά «μακριά», όπως στις δύο πλευρές ενός τραπεζιού σε εστιατόριο, μπορείτε να ανησυχήσετε μόνο αν ο συνοδός σας δεν κάνει καμία προσπάθεια να «μειώσει» την απόσταση ανάμεσά σας, σκύβοντας για παράδειγμα λίγο προς τα μπροστά ενώ σας μιλά. 

- Την ώρα που μιλάτε, το βλέμμα του «σκανάρει» τον χώρο: Είτε βαριέται είτε –ακόμα χειρότερα– δεν πιστεύει αυτά που λέτε. 

- Οι παλάμες του δεν είναι ανοιχτές, τα γόνατά του δεν είναι στραμμένα προς το μέρος σας: Γενικώς, οι κινήσεις του είναι οι αντίθετες από αυτές που συμπεριλάβαμε παραπάνω, στις «καλές» κινήσεις. Τι ώρα είπαμε ότι πήγε; Ώρα να πηγαίνετε. 


Έξτρα μπόνους: Ξεκάθαρα σημάδια φλερτ 
- Οι γυναίκες παίζουν με βραχιόλια/ κολιέ/ κοσμήματα που φοράνε εν γένει, σπρώχνουν με το χέρι ή τινάζουν τα μαλλιά προς τα πίσω, ώστε να φανεί ο λαιμός. Το υποσυνείδητο (;) μήνυμα είναι ότι κάτι χαϊδεύει το δέρμα τους –το οποίο αποκαλύπτεται λίγο περισσότερο, για την περίπτωση που δεν το έχετε προσέξει. 

- Οι άνδρες (μη σοκαριστείτε αλλά) βάζουν τους αντίχειρες στις τσέπες του παντελονιού ή πίσω από τη ζώνη, έτσι ώστε οι παλάμες να δείχνουν τα επίμαχα σημεία. Δεν είναι αυτό που νομίζετε, είναι αρχέγονο ένστικτο –και η κίνηση είναι υποσυνείδητη. 

- Οι γυναίκες κουλουριάζονται στην πολυθρόνα ή τον καναπέ, ανεβάζουν τα πόδια στην καρέκλα τους και τα αγκαλιάζουν με τα μπράτσα, ή κάθονται γενικώς σε στάσεις που τις κάνει να φαίνονται μικρότερες –σε μέγεθος πάντα– και απροστάτευτες, έτοιμες να τις αγκαλιάσετε. 

- Οι άνδρες κάνουν ακριβώς το αντίθετο: κάθονται ή στέκονται σε στάση που προσδίδει όγκο στην εικόνα τους –ώμοι και στήθος προς τα έξω, μπράτσα απλωμένα στην πλάτη της καρέκλας ή του καναπέ, ή «ξεκολλημένα» από το σώμα όταν είναι όρθιοι. Το ίδιο ισχύει και για το πρόσωπο, αλλά είναι αρκετά ανεπαίσθητο: ρουθούνια που μετακινούνται ελάχιστα προς τα πλάγια, χείλη που δεν είναι κολλημένα μεταξύ τους –αλλά δεν τα λες και ανοιχτά.

Κείμενο της Ηρώς Κουνάδη 


Βιβλιογραφία [Επεξεργασία]
Andersen, Peter. (2007). Nonverbal Communication: Forms and Functions (2nd ed.) Waveland Press.
Andersen, Peter. (2004). The Complete Idiot's Guide to Body Language. Alpha Publishing.
Argyle, Michael. (1988). Bodily Communication (2nd ed.) Madison: International Universities Press. ISBN 0-416-38140-5
Brehove, Aaron. (2011). Knack Body Language: Techniques on Interpreting Nonverbal Cues in the World and Workplace. Guilford, CT: Globe Pequot Press. [1]
Bull, Peter E. (1987). Posture and Gesture (Vol. 16). Oxford: Pergamon Press. ISBN 0-08-031332-9
Burgoon, J. K., Guerrero, L. K., & Floyd, K. (2011), Nonverbal communication, Boston: Allyn & Bacon. [2]
Floyd, K., Guerrero, L. K. (2006), Nonverbal communication in close relationships, Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates
Freitas-Magalhães, A. (2006). The Psychology of Human Smile. Oporto: University Fernando Pessoa Press. ISBN 972-8830-59-9
Givens, D.B. (2000) Body speak: what are you saying? Successful Meetings (October) 51
Guerrero, L. K., DeVito, J. A., Hecht, M. L. (Eds.) (1999). The nonverbal communication reader. (2nd ed.), Lone Grove, Illinois: Waveland Press. [3]
Gudykunst, W.B. & Ting-Toomey, S. (1988) Culture and Interpersonal Communication. California: Sage Publications Inc.
Hanna, Judith L. (1987). To Dance Is Human: A Theory of Nonverbal Communication. Chicago: University of Chicago Press.
Hargie, O. & Dickson, D. (2004) Skilled Interpersonal Communication: Research, Theory and Practice. Hove: Routledge.
Knapp, Mark L., & Hall, Judith A. (2007) Nonverbal Communication in Human Interaction. (5th ed.) Wadsworth: Thomas Learning. ISBN 0-15-506372-3
Melamed, J. & Bozionelos, N. (1992) Managerial promotion and height. Psychological Reports, 71 pp. 587–593.
Remland, Martin S. (2009). Nonverbal communication in everyday life. Boston: Allyn & Bacon.
Ottenheimer, H.J. (2007), The anthropology of language: an introduction to linguistic anthropology, Kansas State: Thomson Wadsworth.
Segerstrale, Ullica., & Molnar, Peter (Eds.). (1997). Nonverbal Communication: Where Nature Meets Culture. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. ISBN 0-8058-2179-1

Zysk, Wolfgang (2004), ″Körpersprache - Eine neue Sicht″, Doctoral Dissertation 2004, University Duisburg-Essen (Germany).